Nieuwe vondsten in het Keltische en Romeinse Zwitserland
29 december 2024
Wie heeft er niet van gehoord of ze al van dichtbij bewonderd, de publieke gebouwen, kunst, gebruiksvoorwerpen (tegenwoordig objecten van kunst), munten en diverse andere vondsten uit de Keltische periode en de klassieke oudheid?
Arabische, Perzische, Byzantijnse en Joodse wetenschappers en later monniken hebben antieke auteurs en hun geschriften eeuwenlang gekoesterd voordat seculiere wetenschappers, universiteiten en humanisten in de 14e en 15e eeuw de smaak te pakken kregen.
Vooral de val van Byzantium en de vlucht van (Christelijke) wetenschappers en hun geschriften in 1453 en de Reconqusita in Spanje (in 1492 afgesloten) maakten veel (onbekende) publicaties toegankelijk in Europa.
De wetenschappelijke belangstelling voor fysieke objecten uit de klassieke oudheid bloeide echter pas op tijdens de Renaissance en in de 17e eeuw. In Zwitserland zijn de organisaties Pro Aventico in Avenches (het Romeinse Aventicum) en de stichting Augusta Raurica in Augst en Kaiseraugst tegenwoordig de bekendste voorbeelden.
Het huidige Orbe
Op tal van andere plaatsen, Lausanne, Genève (als eerste Zwitserse stad onder Romeins bestuur vanaf 122 v. Chr), Nyon, Vevey, Martigny, Windisch, Orbe, Bern, Vallon, Lenzburg, om maar enkele voorbeelden te noemen, hebben Romeinen en geromaniseerde Kelten (Gallo-Romeinen) hun sporen nagelaten. Musea, archeologische vindplaatsen en parken vertellen over dit verleden.
Ze doen dit veelal in samenhang met de autochtone bevolking (Keltische stammen en Rhaetiërs in Oost-Zwitserland) die eeuwen voor de Romeinse verovering 15-13 v. Chr. het grondgebied van het huidige Zwitserland bewoonden. Het museum Laténium in Hauterive (kanton Neuchâtel) is een goed voorbeeld van deze benadering.
Laténium in Hauterive
Deze Keltische cultuur en samenleving komen steeds beter in beeld en het waren zeker geen ‘barbaren’, de duiding van de Romeinen (en Grieken) voor vreemde volken. Vooral onder water gelopen Keltische paaldorpwoningen, grafheuvels en andere archeologische vondsten tonen hun samenlevingen en (hoogstaande) cultuur.
Schriftelijke bronnen van Kelten ontbreken echter. Alleen Romeinse en Griekse auteurs hebben, sporadisch, aandacht besteed aan deze stammen. Over Rhaetische stammen in het oosten van Zwitserland zwegen ze echter en ook archeologie heeft nog weinig kunnen bijdragen aan kennis over deze bewoners.
Romeinse Provincies in de Alpen, 150 n. Chr. Afbeelding: Marco Zanoli/Wikipedia
Niet alleen na de Romeinse veroveringen in de 1e eeuw v. Chr., maar ook in de eeuwen daarvoor schreven antieke auteurs over ‘Keltoi of Celtae’. De Romeinen hadden immers ook grote nederlagen geleden tegen Keltische stammen en negeren konden ze deze ‘barbaren’ niet meer.
Bovendien bestonden er al handelscontacten tussen Grieken, Romeinse en Kelten voor de Romeinse veroveringen. Grieken en Romeinen handelden al eeuwen met noordelijke gebieden, zelfs tot aan de Oostzee, dat vooral het fel begeerde amber naar het Middellandse zee gebied exporteerde.
Romeins theater Augusta Raurica
Omdat schriftelijke bronnen, laat staan archieven, vrijwel ontbreken, onderzoeken met name archeologen deze contacten. Een recente vondst in Augusta Raurica geeft de monnikenarbeid van archeologen weer extra glas. Onlangs is een Romeinse bronzen munt uit de 3e eeuw v. Chr., dus tijdens de Romeinse Republiek gevonden. Het zijn deze kleine vondsten, die de puzzel van ‘antiek’ Zwitserland steeds completer maken.
De bodem herbergt echter nog veel meer geheimen, zoals twee onlangs gevonden inscripties in Augusta Raurica uit de Romeinse tijd, een goed behouden mozaïek in de Romeinse villa aan de Rue des Pavés in Avenches en zelfs een Romeins legerkamp in Oberhalbstein op de Colm la Runga op 2 200 meter hoogte in het gebied Crap Res ( Surses, kanton Graubünden) duidelijk maken. De vondst in Oberhalbstein geeft meer duidelijkheid over de Romeinse veldtocht en verovering van het huidige Zwitserland in 15-13 v. Chr.
Aventicum omstreeks 200 n. Chr. Maquette van het musée romain d’Avenches
De Romeinse tijd duurde ruim vier eeuwen en heeft ook Zwitserland taalkundig, religieus en cultureel gevormd. De Reto-Romaanse, Italiaanse en Franse talen, het Christendom, het gebruik van bergpassen, waterwegen en handelswegen, het ontstaan van de eerste (Romeinse) steden en ander ‘antiek’ erfgoed kenmerken de 26 kantons van de huidige Confederatie.
Dankzij inzet, vakmanschap en geduld van archeologische detectives en financiering door de (lokale) overheid komt het Keltische en Romeinse Zwitserland steeds beter in beeld.
(Bron en verdere informatie: Archäologischer Dienst Graubünden, Association Pro Aventico; Stiftung Augusta Raurica)