Het meer van Konstanz is van oudsher een internationaal meer
24 december 2021
Het meer van Konstanz (Bodensee) is door de eeuwen heen een belangrijke handelsroute van oost naar west en van zuid naar noord geweest. De Keltische bewoners hebben als belangrijkste erfgoed een aantal nederzettingen van paaldorpwoningen nagelaten. Diverse musea en replica’s van deze dorpen zijn rondom het meer te zien.
De Romeinen hebben vervolgens vanaf 15. v. Chr. de basis gelegd voor de economische, religieuze en stedelijke ontwikkeling van deze regio. De lokale bewoners, Keltische en Germaanse stammen, werden niet alleen Romeinse burgers, de stichting van steden en nederzettingen. Handel, scheepvaart en wijnbouw kwamen tot ontwikkeling.
Na de Romeinse tijd (na de vijfde eeuw) hebben geromaniseerde Kelten, Alemannen en Franken in een proces van eeuwen de taal en cultuur verder gestalte gegeven. De Frankische koninkrijken van de Merowingers en Karolingers, het Hertogdom van Alemannen, het Keizerrijk van Charlemagne (800-843), het Heilige Roomse Rijk, lokale heersers en het Christendom (vanaf de vierde eeuw) zijn bepalend geweest.
In de vierde eeuw, nog tijdens en door de structuren van het Romeinse Rijk, deed het Christendom zijn intrede in deze regio. De abdij van St. Gallen, de Kartause van Ittingen, de bisschopsstad Konstanz en het kloostereiland Reichenau verbeelden de innige samenwerking en contacten vanaf de vroege middeleeuwen.
Het beroemde ontwerp (rond 810) voor de abdij van St. Gallen is bijvoorbeeld afkomstig uit de het klooster Reichenau. Ook lagen landgoederen van de kloosters en latere wereldlijke heersers aan beide kanten van de huidige landsgrenzen van Oostenrijk, Zwitserland en Duitsland.
Zwaben (Schwaben), Habsburg en de (langzame) ontwikkeling van de Zwitserse Confederatie speelden vanaf de dertiende en veertiende eeuw een belangrijke rol in dit proces. De kantons Thurgau, St. Gallen en Schaffhausen zijn tegenwoordig de belangrijkste bestuurlijke eenheden aan de Zwitserse kant van het meer. In Duitsland valt deze regio in de Bondsstaat Baden-Württemberg. In het oosten grenst het meer aan Oostenrijk.
De grens tussen Duitsland en Zwitserland, of tussen de EU en Zwitserland, is een (denkbeeldige) lijn dwars door het meer (en de Rijn) heen loopt. Deze grens heeft het (handels- en personen) verkeer nooit effectief in de weg gestaan, afgezien van de eerste helft van de twintigste eeuw vanwege de politieke situatie en twee wereldoorlogen.
In de nadagen van de Tweede Wereldoorlog, in mei 1945, na de Duitse capitulatie, heeft een deel van de Duitse schepen op de Bodensee zijn toevlucht gezocht in Zwitserland, een onbelemmerde vaarweg van een paar kilometer. Tevergeefs, want de (Franse) bezetter van Baden-Württemberg vorderde de schepen met succes terug.
Des te betreurenswaardiger is het dat een van de helden van het Duitse verzet George Elser (1903-1945) in de Tweede Wereldoorlog uitgerekend in Konstanz is gearresteerd na zijn mislukte aanslag op de Führer op 8 november 1939 in München. Het (grens) verkeer van personen, goederen, ideeën en cultuur is vrijwel altijd onbelemmerd geweest. George Elser werd deze grens op 8 november 1939 echter noodlottig.
Het meer van Konstanz, met onder andere Konstanz, Meersburg, Bregenz, Lindau en Friedrichshafen aan Duitse en Oostenrijkse kant en Kreuzlingen, Romanshorn, Rorschach en Arbon aan Zwitserse kant, is nog steeds het middelpunt van een grenzeloze cultuur, handel, scheepvaart en personenverkeer.
De politieke ontwikkelingen, grenspalen en landsgrenzen hebben op deze rivier geen invloed gehad. Een rijk geïllustreerde uitgave leidt de lezers door deze regio en haar vele cultuurhistorische schatten, steden en plaatsen.
(Bron: P. Brauns, 101 Orte zum Verweilen und Entdecken, Darmstadt, 2015).