Het staatshoofd van Zwitserland

12 februari 2023

De belangrijkste bepalingen over de federale regering staan in de artikelen 174-179 van de federale Grondwet. Zij beschrijven de benoeming en het aantal leden van de regering (zeven), de ambtsduur (vier jaar), het collegialiteits- en gelijkheidsprincipe, de taken en werkwijze en benoeming van de kanselarij en de taken en de benoeming van het staatshoofd (de (vice) president).

De president (M/V)

Dit artikel gaat over het staatshoofd of de president (Art. 176). De president en de vicepresident (Vize) Bundespräsidentin/(Vize) Bundespräsident in het Duits, la (vice-)présidente/ le (vice-)président in het Frans, il (vice) presidente in het Italiaans, la (vice) presidenta/il (vice) president in het Romaans) worden door de verenigde vergadering van beide kamers (Volksvertegenwoordiging en Raad van Staten) jaarlijks benoemd voor de periode van één jaar.

Herverkiezing is mogelijk, maar niet in opeenvolgende jaren en de functie kan nooit door dezelfde persoon worden uitgeoefend.

Sinds 1890 volgt verkiezing op basis van anciënniteit (Anciennitätsprinzip). Het langst dienende lid van de regering wordt eerst voor één jaar benoemd als vicepresident en het jaar daarop als president (Rotationsprinzip).

De president zit weliswaar de regering voor, maar uitsluitend als primus/prima inter pares: volstrekt gelijkwaardig. Formeel en inhoudelijk is en blijft de voltallige regering als eenheid (collegialiteits- en gelijkheidsprincipe) optreden. De president is dus geen Eerste Minister of premier.

De president heeft vooral een coördinerende en voorbereidende rol van de vergaderingen van de regering, de samenwerking en coördinatie tussen en met de (zeven) departementen en beide kamers van het parlement. De president is zelf ook minister van een van de zeven departementen. Ook onderhoudt hij contacten met de kantons.

Daarnaast vertegenwoordigt de president de regering en het land bij gelegenheden in binnen- en buitenland als staatshoofd. De president krijgt bij deze taken steun van de presidentiële dienst van de kanselarij.

Invloed

De president kan desondanks wel zijn stempel drukken op de regering en haar beleid en zijn voorkeuren voor bepaalde onderwerpen laten blijken of bepaalde accenten in het regeringsbeleid naar voren laten komen. Dit hangt af van zijn/haar charisma, persoonlijkheid en belangstelling.

Ook in buitenlandse contacten en bijvoorbeeld in een rol als bemiddelaar bij (inter)nationale conflicten of discussies kan een president zijn waarde bewijzen en accenten leggen, zoals het nabij verleden heeft getoond.

Conclusie

Het ontbreken van dezelfde gekozen premier of hetzelfde gekozen staatshoofd voor vier, tien of soms zelfs zestien jaar geeft de politiek een permanente dynamiek en leidt niet tot verstarring, (parlementaire) clientèle vorming en patronage netwerken. Een nadeel is het ontbreken van een instituut met (internationaal) prestige, traditie en status.

(Bron: A. Vatter, der Bundesrat, Bazel, 2020).