De abdij St. Blasien, zijn Dom en de kloosterweg

4 november 2024

De abdij St. Blasien (Baden-Württemberg) in het Naturpark Südschwarzwald en de Albsteig is gesticht in de 11e eeuw. In een document van de abdij Rheinau bij Schaffhausen wordt rond 800 melding gemaakt van een gemeenschap van monniken op deze plek in de Albvallei (Albtal).

De benedictijnenabdij was gewijd aan de heilige Blasius (hij stierf in 316), een Armeense martelaar. De abdij van Cluny nam het klooster in de 11e eeuw over en bouwde de eerste grote stenen kerk op de fundamenten van de ‘Alte Münster‘ (9e of 10e eeuw).

In de volgende eeuwen is het complex steeds verder uitgebreid. Romaanse, gotische en barokke vernieuwingen, uitbreidingen en stijlen wisselden elkaar af. Een brand in 1768 verwoestte de kerk, om rond 1783 als een feniks uit de as te herrijzen als een overweldigende koepelkerk naar het voorbeeld van de Mariakerk, het Pantheon, in Rome.

De abt Martin II. Gerbert

De prinsabt (abt en prins van het Heilige Roomse Rijk) Martin II. Gerbert (1729-1793) was de bouwheer. Hij was een man tussen de Barok en de Verlichting en het nieuwe gebouw toont de invloed van beide periodes.

Hij was niet alleen geïnspireerd door Rome, maar ook door de kerken van Saint-Geneviève, Saint-Sulpice en Val-de-Grâce en de Dôme des Invalides in Parijs.

Zo groeide het kleine complex in het Zwarte Woud, niet ver van de bronnen van de Wiese en de Alb bij de Feldberg, uit tot een van de grootste doms van Europa. De hoge fonteinfiguur van St. Blasius waakt al sinds 1716 over de kathedraal vanaf het marktplein.

In 1806 is het klooster opgeheven en de trotse Dom werd gedegradeerd tot parochiekerk. Tot overmaat van ramp is deze parochiekerk in 1874 volledig verwoest door een brand.

De koepelkerk is herbouwd in 1913. In de jaren 1970 en 1980 vond een grondige renovatie plaats om de de koepelkerk van 1783 met zijn narthex, loggia’s en Dorische zuilen zoveel mogelijk in oude glorie te herstellen.

De rotunda en zijn klassieke architectuur, de decoratie met laatbarokke elementen (waaronder schilderingen in de koepel en op de koorbogen), de vier grote ramen, de ionische en Korinthische zuilen en de eenvoud van het interieur tonen de tijdgeest van 1783 in dit deel van Duitsland.

Het monnikenkoor met houten banken was het laatste onderdeel van de renovatie in 1983, net op tijd om de 200e verjaardag van de inwijding van de Dom (Domweihe) te herdenken.

De Dom heeft een diameter van 36 meter en een hoogte van 32 meter. De binnenste Dom is 18 meter hoog, terwijl de vergulde buitenste Dom 14 meter meet. De kolommen die de Dom ondersteunen zijn 18 meter hoog. De totale hoogte van het gebouw is 62 meter. De eerste houten constructie van de Dom, verwoest in 1874, is in 1913 vervangen door een stalen constructie.

Al in 1783 werd abt Martin II Gerbert bekritiseerd door zijn tijdgenoten, die vonden de bouw van deze Dom een megalomaan project, ver weg van de ‘bewoonde wereld’. Hij weerlegde dit met de woorden:

‘Als de machtigen van deze wereld hun prachtige kastelen en paleizen bouwen, dan is een glorieus huis toch zeker gepast voor de majestueuze Heer en God’ (Wenn schon die Mächtigen der Welt ihre Prunkschlösser und ihre Paläste bauen, sei doch wohl dem majestätischen Herrn und Gott ein glanzvolles Haus angemessen).

De majestueuze aanblik van de Dom en het voormalige kloostercomplex bestaat nog steeds onder het toeziend oog van St. Blasius. Na 1806 behoorden de wereldlijke macht en de wijd verspreide landerijen, andere bezittingen en politieke relaties in Baden, Oostenrijk en Zwitserland echter tot het verleden. De kloosterweg (Klosterweg) van St. Blasien naar Klingnau herinnert echter nog aan deze periode.

De professionele glasdrager (der Glasträger) verscheen voor het eerst in bronnen uit de 16e eeuw. Hij was onmisbaar in de productieketen. Afbeelding: Gemeinde St. Blasien. Foto: TES

Glasproductie

De glasproductie in de glasblazerij (Glashüttte) was een cruciale bedrijfstak van de abdij. De productiecentra van abdij St. Blasien waren:

1480-1515 Bernau am Todtmooserweg

1516-1567 Glashof St. Blasien

1560-1587 Bernau am Rechberg

1579-1684 Blasiwald Habsmoos

1597-1684 Blasiwald Munchenland ob Neuhäuser Bach

1611-1716 Grünwald bei Kappel

1622-1684 Blasiwald Schmalzberg Althütte

1684-1712 Glashütte am oberen Windbergbach

1716-1878 Glashütte Äule