Kanton en stad Bern

6 april 2021

De geschiedenis van Bern begon met de stichting door Hertog Berthold V van Zähringen (1160-1218) in 1191. Al in 1218 kreeg de stad de status van vrije imperiale stad van het Heilige Roomse Rijk (Reichsunmittelbarkeit) Daarna ging de expansie van de stad snel. De voornaamste tegenstanders waren Habsburg, de stad Freiburg (gesticht in 1156) en de graven van Kyburg en (later hertogen) van Savoie.

De Nydeggkirche (1346) met latere renovaties

en Hertog Berthold V. von Zähringen (1160-1218)

Bern zocht in de dertiende en veertiende eeuw steun en toenadering bij de Waldstätten en trad in 1353 toe tot de Eidgenossenschaft die dan acht leden telt (Bern, Schwyz, Uri, Obwalden, Nidewalden, Zug, Luzern en Zürich).

Daarna breidden de invloed en territorium van Bern zich steeds verder uit door koop, verovering, politiek of vererving. In de regio Bern, in de zuidelijke Jura ten koste van het prinsbisdom Bazel en het graafschap Neuchâtel, Aargau, Thurgau, ten koste van Habsburg, en Vaud, gebied van Savoie.

Erlach monument voor Rudolf von Erlach (1299-1360)

Bern was tot 1798 het machtigste kanton van de Confederatie van dertien leden. Zijn grondgebied was ongeveer een derde van het huidige Zwitserland. De huidige kantons Jura (1815-1979), Aargau (1415-1803) , Vaud (1536-1803) en kleinere gebieden maakten lang deel uit van het kanton. Thurgau (1460-1803), Tessin (1512-1798) en andere gebieden stonden onder gemeenschappelijk bestuur van de Confederatie.

De Münster en de Münsterplatz

Een ingrijpende gebeurtenis was de Reformatie. Bern werd protestant en exporteerde het nieuwe geloof naar veroverde of bestuurde gebieden.

Bern naam actief deel aan de de religieuze oorlogen van 1529 en 1531 (Kappeler Kriege), 1656 en 1712 (Villmerger Kriege) en de Sonderbundskrieg van 1847.

Bern was geen Landsgemeinde en geen directe democratie. De stad (en kanton) werd bestuurd door een oligarchie van regenten in de Grote Raad (Grosse Rat) en de kleine Raad (Kleine Rat).

Er bestond verzet tegen deze politieke structuur, vooral in de relatie Bern en platteland en kleinere gemeentes. De boerenopstand van 1653 was maar een van de vele incidenten.

Amsterdam en andere steden in de Republiek van de Zeven Provincies hadden een soortgelijke oligarchische bestuursstructuur.

Bern was de grootste Republiek ten noorden van de Alpen en was nauw betrokken bij de internationale politiek van de Europese grootmachten, al was de Confederatie van dertien kantons in feite na 1515 en formeel neutraal na 1648 (vrede van Westfalen, in Nederland de Vrede van Münster).

Nog in 1645 met het wapen van het Heilige Roomse Rijk

De Confederatie was al voor de Reformatie geen politieke en economische eenheid. Na de Reformatie kwam daar de religieuze verdeeldheid bij. De geografische interesses waren ook verschillend. Bern wilde vooral expansie in het westen en noorden (prinsbisdom Basel, Aargau, Thurgau) en westen (Vaud, land van Gex, Franse Chablais).

De kantons in centraal Zwitserland hadden vooral belangstelling voor expansie in Italiaanse gebieden ten zuiden van de Gotthard (tot 1515).

Historisch Museum Bern

Het Bundeshaus

De zeven ‘Bundeshäuser’ voor de zeven leden van de regering

1798-1848

De Franse invasie van 1798 betekende ook het einde van de dominantie van Bern in de Confederatie. Na de Helvetische Republiek (1798-1803) volgde de Confederatie van negentien gelijkwaardige kantons (1803-1813) door de (Franse) Mediationsakte en in 1815 de nieuwe Confederatie van tweeëntwintig kantons.

Thurgau, Tessin, Aargau en Vaud werden in 1803 kantons, Bern kreeg echter als compensatie in 1815 het grootste deel van het gebied van het voormalige prinsbisdom Bazel toegewezen.

Dit gebied werd in 1979 kanton Jura, op enkele Franstalige districten in de zuidelijke Jura na (Onder andere Moutier). Moutier stemde op 21 maart 2021 in een referendum alsnog voor aansluiting bij kanton Jura per 1 januari 2026.

Na een periode van Restauratie (1815-1830) door de oude oligarchie en verzet daartegen in de Regeneratie (1830-1848) volgde in 1848 de nieuwe Grondwet. Bern werd de hoofdstad van het land van de gelijkwaardige kantons met de Rosengarten (sinds 1913) en de beroemde beren.

Een Schifflände of Ländtetor (aanlegplaats voor laden en lossen van schepen op de Aare)

De Vlag

De beer met van Bern refereert aan de naam van de stad, de kleuren rood en geel stammen van de Hertog van Zähringen. Sinds 1375 is dit de onveranderde heraldiek van het kanton en stad.

(Bron : Historisches Lexikon der Schweiz, Kanton Bern, https://hls-dhs-dss.ch, 09.03.2023)