De pontificale Zwitserse Garde
14 September 2022
Zwitserland en het Vaticaan vierden op 8 november 2021 in Bern het 100-jarig herstel van de diplomatieke betrekkingen, die bijna een halve eeuw (1873-1920) onderbroken zijn geweest. Vanwege Corona was er een jaar uitstel van de festiviteiten.
Een kleine toelichting: Vaticaanstad is de naam van natie, soevereine land of het wereldlijke gebied. Vaticaanstad ligt, zoals bekend. midden in Rome. Als soevereine staat bestaat het Vaticaan pas vanaf 11 februari 1929.
De Heilige Stoel is de functie van de Paus als geestelijk leider van de katholieke kerk. Feitelijk en wat betreft bestuur vallen Vaticaanstad en de Heilige Stoel grotendeels samen. Tot 1929 was er echter nog geen staatsrechtelijk verschil. De Paus (de Heilige Stoel) oefende de wereldlijke macht (Vaticaanstad) en de spirituele macht uit.
De Zwitserse Garde (Pontificia Cohors Helvetica), zie hieronder, is in dienst en wordt betaald door de Heilige Stoel en heeft formeel geen band met Vaticaanstad.
De Apostolische Nuntiatuur in Zwitserland werd in 1586 in Luzern geopend en is de oudste permanente vertegenwoordiging van de Heilige Stoel (vanaf 1929 dus de vertegenwoordiging in de staat Vaticaan) ten noorden van de Alpen. De toenmalige Confederatie (Eidgenossenschaft) van dertien kantons bestond echter uit protestante en katholieke kantons. Luzern was een katholiek kanton.
Bern, Apostolische Nuntiatur. Foto: Nonciature – Conférence des évêques Suisses (eveques.ch)
In 1873 leidde de (religieuze) Kulturkampf tot het verbreken van de diplomatieke betrekkingen tussen Zwitserland en de Heilige Stoel. Ze werden pas in 1920 hervat.
Zwitserland en de Heilige Stoel onderhouden al eeuwenlang betrekkingen. Een bijzondere en zichtbare band is de Zwitserse Garde. Deze is in 1506 door Paus Julius II (1443-1513) opgericht. De Paus verzocht de Tagsatzung van de Eidgenossenschaft in 1505 een contingent Zwitserse soldaten ter bescherming van het Vaticaan ter beschikking te stellen.
Raphael (1483-1525), Julius II, 1511. Foto: Wikipedia
Met financiële steun van de bankier Jacob Fugger (1459-1525) uit Augsburg arriveerden op 6 januari 1506 honderdvijftig Zwitserse gardisten in het Vaticaan. Deze datum geldt als de dag van oprichting van de Zwitserse Garde. De Zwitserse Garde behoort daarmee tot ´s werelds oudste nog actieve militaire verbanden.
Andrea Aacchi, Jan Miel, Filippo Gagliardi, Schilderij van de moederkerk van de Jezuiten Il Gesù in Rome, ter gelegenheid van honderd jaar Jezuitenorde, 1640. Collectie Nazionali d’Arte Antica di Roma. Tentoonstelling ‘Barock. Zeitalter der Kontraste’. Nationalmuseum Zürich.
Detail: Zwitserse Gardisten
De bescherming was niet altijd mogelijk. Op 6 mei 1527 stierven 147 van de 189 gardisten bij de Sacco di Roma door de Habsburgse keizer Karel V (1500-1558) tijdens diens conflict met Paus Clemens VII (1478-1534). Sindsdien is deze dag de gedenkdag van de Garde. Pas in 1552 bereikte de Garde weer de volle sterkte van tweehonderd man.
Pratteln, Galerie Beyeler, tentoonstelling ´Schweizer Garde´, 2019. Foto: TES.
De grootste tragedie vond echter plaats op 10 augustus 1792 en de maanden daarna in Parijs. Op deze dag bestormden het volk en revolutionaire troepen de Tuilerieën, het verblijf van de Franse koning Lodewijk XVI (1754-1793). Ongeveer zevenhonderd gardisten overleefden het niet. Het Leeuwenmonument (Löwendenkmal) in Luzern herinnert hieraan.
De gardisten in het Vaticaan zijn de laatste huurlingen die grondwettelijk in Zwitserland zijn toegestaan. De Grondwet van 1848 verbood deze (lucratieve) eeuwenoude praktijk.
De Zwitserse regering der Bundesrat/Conseil fédéral) bevestigde de toestemming op 15 februari 1929: ‘Die Päpstliche Garde kann nicht als ausländische, bewaffnete Einheit betrachtet werden, daher darf jeder in ihren Dienst treten’.
Kort daarvoor, op 11 februari 1929, hadden het Vaticaan en Italië het Lateranenverdrag gesloten. Dit verdrag erkende het Vaticaan als zelfstandige staat met controles aan de grenzen en militairen. De Zwitserse Garde vervulde deze functies in een overgangsperiode, tegenwoordig niet meer.
Overzicht van de commandanten van de Zwitserse Garde in het Gardemuseum in Naters. Foto: www.gardemuseum.ch
Pratteln, Galerie Beyeler, Tentoonstelling Schweizer Garde, 2019. Foto: TES.
Het aantal gardisten is onlangs uitgebreid van honderd tot honderdvijfendertig mannen. De voorwaarden zijn echter ongewijzigd: man, vrijgezel, (belijdend) katholiek, man en Zwitsers staatsburger.
Het Gardemuseum in Naters (Kanton Valais) is gewijd aan verleden, heden en toekomst van de Zwitserse Garde in het Vaticaan (www.zentrumgarde.ch).
Renovatie van de kazerne van de Zwitserse Garde
Een aspect van de nabije toekomst is de bouw van nieuwe kazernes voor deze garde. Deze zijn sinds de negentiende eeuw niet gemoderniseerd. De Stichting voor de Renovatie van deze kazernes (La Fondation pour la Rénovation de la Caserne de la Garde Suisse Pontificale au Vatican/ Die Stiftung für die Renovation der Kaserne der Päpstlichen Schweizergarde im Vatikan) zet zich hiervoor in.
Galauniform van de Zwitserse Garde. Collectie Nationalmuseum Zürich
Galauniform Zwitserse Garde, c. 1820. Collectie: Rätisches Museum, Chur.
Uniform Zwitserse Garde, 20 augustus 2022 in Lugano. Foto: TES.